Je ziet ze (niet) vliegen

Nederland telt verschillende ‘kleine vliegvelden’. Er vertrekken en arriveren vanaf en op deze regionale velden geen vluchten voor de commerciële burgerluchtvaart – zoals dat op bijv. de nationale luchthavens Schiphol, Eindhoven Airport of Maastricht-Aachen Airport het geval is – maar wel vluchten met huur- en privétoestellen (in luchtvaartjargon: General Aviation en Business Aviation). Het is aan de politie om daar toezicht op te houden, controles uit te voeren en bij ongevallen en incidenten (strafrechtelijke) onderzoeken in te stellen. Er gaan verhalen rond dat deze vliegvelden zich lenen voor criminele activiteiten, maar onduidelijk is in hoeverre dat zo is én of die activiteiten ook structureel plaatsvinden.

In opdracht van het onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap deden BTVO, EMMA en ACV Research onderzoek naar georganiseerde en ondermijnende criminaliteit op kleine vliegvelden in Nederland. 

• Uitdaging en aanpak

Voor dit project hebben we verschillende bronnen aangeboord, om een zo volledig mogelijk beeld te kunnen schetsen van de sector én om risico’s en kwetsbaarheden voor ondermijning te identificeren. We hebben twaalf kleine vliegvelden bezocht en gesproken met allerlei functionarissen die verstand hebben van het reilen en zeilen daar, van de havendienst tot piloten en medewerkers van de politie en Koninklijke Marechaussee. We hebben literatuuronderzoek gedaan naar wat in binnen- en buitenland bekend is over risico’s en kwetsbaarheden voor ondermijning in relatie tot (grote en kleine) luchthavens en luchtvaart. Ook konden we gebruikmaken van data over vliegbewegingen en data over (smokkel)incidenten uit het verleden op de Nederlandse kleine vliegvelden.

Al deze informatie resulteerde in een meetinstrument op basis waarvan we een risicoscore konden toekennen aan elk van de twaalf vliegvelden in ons onderzoek. Deze score gaf ons een indicatie welke vliegvelden op basis van ons onderzoek meer en minder kwetsbaar zijn voor georganiseerde ondermijnende criminaliteit. Het meetinstrument is vervolgens vertaald naar een controleplan, op basis waarvan de (luchtvaart)politie een twintigtal controles heeft uitgevoerd op een aantal vliegvelden.

• Resultaten

Uit de controles zijn geen ernstige signalen naar voren gekomen van georganiseerde ondermijnende criminaliteit. Hoewel uit het onderzoek blijkt dat kleine vliegvelden – de één meer dan de ander – kwetsbaar kunnen zijn voor ondermijning en waar die kwetsbaarheid dan kan zitten, blijkt uit ons onderzoek niet, dat er sprake is van structurele misstanden. Een kanttekening hierbij is wel dat het onderzoek verschillende beperkingen kende, die we in het rapport uitgebreid bespreken.

• Bijzonderheden

Bijzonder aan dit project was dat in dit (actie)onderzoek wetenschap en praktijk erg dicht bij elkaar stonden. Het bleef niet bij het onderzoeken van de theoretische risico’s op ondermijning op de kleine vliegvelden. Dat er namelijk kwetsbaarheden zijn, wil nog niet zeggen dat criminelen die ook benutten. Door de controles die de (luchtvaart)politie uitvoerde om het meetinstrument en controleplan te testen en door die data in het onderzoek te gebruiken, droegen we niet alleen bij aan de kennispositie en het werkinstrumentarium van de politie, maar kwamen we ook meer te weten over hoe de criminele activiteit op kleine vliegvelden er in de alledaagse werkelijkheid uit ziet.